تاریخچه نوروز و آداب و رسوم اصولی آن چیست؟

حال که به تازگی از نوروز و سال نو گذر کرده ایم، مروری بر تاریخچه نوروز خالی از لطف نیست. همه ما از کودکی تا به امروز شاهد برگزاری عید نوروز بوده‌ایم. عید نوروز با پایان یافتن زمستان و آغاز بهار شروع می شود و همه ما را غرق در شادی می کند. تجربه عید و دید و بازدید در کودکی برای ما بیشتر از هر چیزی جالب و لذت بخش بود. به طوری که ما زیباترین خاطراتمان را از همان دوران کودکی و در عید نوروز داریم. عید نوروز یک مراسم یا رویداد دیرینه است که از ایران باستان برایمان به یادگار مانده است. شاید برایتان عجیب باشد ولی عید نوروز حتی قبل از شکل گیری ایران و حتی قبل از دوره مادها و هخامنشیان شکل گرفته است. به همین دلیل است که مطالعه تاریخچه این بزرگداشت بسیار جالب و لذت بخش است.

تاریخچه عید نوروز به زبان ساده

همانطور که گفته شد تاریخچه نوروز به قبل از شکل گیری ایران برمی گردد و اگر می خواهید بدانید عید نوروز از چه زمانی شروع شد به نوعی می‌توان گفت چیزی حدود 3000 سال پیش از میلاد مسیح این آیین شکل گرفته است. در آن زمان دو عید در میان مردم رواج داشته است. یکی از این عیدها مربوط به شروع فصل پاییز بوده است که به معنی عید آفرینش است. عید دیگر نیز با آغاز بهار حشن گرفته می شد که عید رستاخیزی نام داشت. در ایران نیز آیین مرگ و رستاخیر با مرگ سیاوش یا همان ایزد شهید شونده گیاهی ایران با عید نوروز پیوندی دارد. بدین شکل که در آن زمان از چند روز قبل از عید مردم به سوگ سیاوش می نشستند و با شروع فصل بهار این سوگ تمام می شد و مردم به شادی و پای کوبی می پرداختند. این بدان معنا بوده که سیاوش مجدد زنده شده و رستاخیر اتفاق افتاده است.

خلاصه ای از عید نوروز

در این بخش به ادامه تاریخچه نوروز می پردازیم. زمانی که آریایی ها وارد منطقه شدند عقایدی نظیر فروهرها را با خود به همراه آوردند. طبق این آیین ها در فصل بهار ارواح به زمین برمی گردند و این عقاید به عقاید قبلی گره خورد و عید نوروز یک قدم بیشتر به جاودانه شدن نزدیک شد. با نگاهی به تاریخ متوجه می شویم که جمشید پادشاه پیشدادی به عنوان بنیان‌گذار عید نوروز معرفی شده است.

همچنین طبق پژوهش هایی که در این زمینه صورت گرفته مشخص شده است که در زمان داریوش بزرگ عید نوروز وارد مصر شد و دلیل همزمانی عید نوروز ایرانی با عید نوروز مصری یا قبطی همین امر بوده است. اگر چه تا چندین سال پیش تاریخچه دقیق از عید نوروز در پیش از زمان ساسانیان وجود نداشت اما با کشف بایگانی هایی در تاجیسکتان که مربوط به زمان اشکانیان بود مشخص شد که عید نورز تا حدود 2 هزار سال پیش از اشکانیان نیز رواج داشته است.

سوگ سیاوش چیست؟

ارتباط سوگ سیاوش با تاریخچه نوروز در چیست؟ در واقع سوگ سیاوش به نوعی باورهای فرهنگی خاص برمی گردد که مربوط به کشاورزی و فصل خزان و بهار است. به طوری که این آیین کهن به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی گردد و از حوالی سمرقند یا ازبکستان امروزی سرچشمه گرفته است. این آیین در کشورهای ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ایران و سایر کشورهای آسیای میانه رواج داشت. این آیین به نوعی با عید نوروز پیوند برقرار کرده است به طوری که تا چند روز پیش از بهار مردم به سوگ سیاوش می نشستند و با فرا رسیدن بهار  و رستاخیزی، مردم مجدد شادی و پایکوبی می کردند. به گونه ای که سیاوش زنده شده است و زمین و طبیعت و گیاهان سر از خاک برداشته اند. این گونه باورها بیشتر در میان کشاورزان رواج داشت و نحوه برگزاری آن در مناطق مختلف متفاوت بود. طبق تقویم سغدی و خوارزمی مشخص شده است که در روز اول نوروز سیاوش کشته می شود و در روز ششم بهار سیاوش دوباره زنده شده و سر از خاک برمی دارد.

تاریخچه نوروز در زمان ساسانیان

جالب است بدانید اگرچه طبق یک سری اطلاعات مشخص شده است که تاریخچه نوروز به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی گردد اما این اطلاعات خیلی دقیق نیستند. با این وجود بیشتر اطلاعات، منابع و مدارک از برگزاری عید نوروز به زمان ساسانیان برمی گردد. این منابع به زبان پهلوی، کتاب همانا و منابع تاریخی و ادبی عربی موجود است. در زمان ساسانیان نوروز یکی از اصلی ترین عیدها محسوب می شد و همه ساله آن را جشن می گرفتند. به همین دلیل در آن زمان علاوه بر زرتشتیان اقوامی که در حوزه ایران حکمرانی می کردند نوروز را جشن می گرفتند. اقوامی نظیر آرامیان، گرجیان، قفقاز و ارمنیان طبق آیین زرتشت این عید را وارد فرهنگ خود کردند و همه ساله آن را جشن می گرفتند.

بیشتر بخوانید: چرا تقویم قمری می چرخد؟ علت جابجایی ماه های آن چیست؟

نوروز کوچک و نوروز بزرگ

5 روز اول فروردین نوعی عید همگانی بود به طوری که همه مردم در این 5 روز به جشن و پایکوبی مشغول بودند که به این عید؛ نوروز عامه یا کوچک می گفتند. اما روز ششم بهار به خرداد روز معروف بود. این روز از اهمیت بسیار زیادی در همه دوران به خصوص در دوران ساسانیان برخوردار بود. این روز را به وقابع مهم تاریخی نظیر تولد زرتشت نیز نسبت داده اند و به نوعی روز رستاخیزی و زنده شدن و تولد سیاوش نیز محسوب می شد.

عید نوروز در عصر جدید

تا اینجا تا حدودی با تاریخچه نوروز آشنا شدیم. اما در نهایت اگر چه عید نوروز در زمان ها و دوران مختلف دستخوش یک سری تغییرات قرار گرفته است. اما این عید، عید باستانی ما ایرانیان است و در هیچ فرهنگی نمی‌توان مانند آن را یافت. امروزه نیز عید نوروز با شروع فصل بهار آغاز می شود و تا روز 13 فروردین نیز ادامه می یابد. مردم پیش از فرارسیدن عید نوروز خانه و محل زندگی خود را از آلودگی ها پاک می کنند. لباس نو به تن می کنند و با خرید آجیل و تنقلات به پیشواز بهار و مهمانان بهاری میروند.

سخن آخر

امید است از مطالب موجود در این مقاله نهایت لذت را برده باشید و متوجه این آیین مهم با ارزش معنوی بالا شده باشید. عید نوروز ما یک عید باستانی و مهم است که برگزاری و بزرگداشت آن اهمیت بالایی دارد. چرا که گذشتگان ما تمام تلاش خود را برای برپایی این جشن به منظور شادی و مسرت مردم خود کرده اند. حال که این امر وظیفه ماست.