تقویم باستانی ایران را بشناسید + مهم ترین جشن های ایران باستان

بر هریک از ما لازم است که تقویم باستانی ایران را بشناسیم. به هر حال تاریخ و تمدن ایران و ایرانی به قدری غنی و گسترده است که هر چه ما در این راستا اطلاعات بیشتری کسب کنیم متوجه میشویم که چیز زیادی نمیدانیم. بنابراین لازم دانستیم مقاله ای ترتیب دهیم که در آن به توضیح تقویم باستان ایران زمین پرداخته شده باشید. درواقع منظور از تقویم باستانی تقویمی است که قبل از حمله اعراب و ورود اسلام به ایران مرسوم بوده است. یعنی در زمان ساسانیان استفاده از تقویم های باستانی متداول بوده است. طبق این تقویم هر سال 365 روز بود و هر ماه 30 روزه که در آخر5 شبانه روز اضافه باقی میماند. البته جالب است بدانید در زمان کمبوجیه وقتی ایرانیان به مصر حمله کردند تقویم مصری را تقویم رسمی ایران کردند و پس از آن در دوران داریوش اصلاحاتی روی آن صورت گرفت.

همانطور که توضیح دادیم تقویم باستانی ایران به نوعی اصلاح شده تقویم مصری است که توسط دارویش اطلاح و کتیبه ها و سایر آثار آن دوران یافت میشود. بنابراین میتوان گفت اولین تقویم های باستانی ایرانی از انقلاب صیفی تنظیم شدند که بر اساس قمری شمسی بودند. نام ماه های این تقویم دقیقا مانند امروز به نام ها فروردین، اردیبهشت و غیره نام گذاری شده بود. به نوعی میتوان گفت تاریخچه استفاده از تقویم ایرانی به 2 هزار سال قبل از میلاد مسیح و حتی قبل از ظهور زرتشت برمیگردد. برطبق نوشته های قدیمی و کهن ایرانی میتوان حدس زد که تقویم ایرانی تا حدودی برگرفته از تقویم بابلی هاست که طبق آن هر سال 365 روز است و هر ماه 30 روز. سپس هر 6 سال یک بار سال را به 13ماه تقسیم بندی میکردند. این تقویم تا 2500 سال پیش مورد استفاده قرار میگرفت تا رفته رفته در زمان حکومت هخامنشیان تغییراتی در آن شکل گرفت که در ادامه بدان پرداخته میشود.

تقویم باستانی ایران در زمان هخامنشیان دستخوش یک سری تغییرات قرار گرفت مه در اینجا بدان میپردازیم. طی این فرآیند نام ماه ها تغییر پیدا کرد و هر ماه به نام یکی از ایزدان زرتشتی نام گذاری شد. طبق این تقویم هر روز از ماه دارای نامی مخصوص بود. طبق تخقیقات به عمل آمده مشخص شده است که در دوران کهن سه نوع تقویم از اهمیت بالایی برخوردار بوده اند: 1- تقویم فرس قدیم(هخامنشی)، 2- تقویم اوستایی قدیم مجوس 3- تقویم مغان. در اوایل حکومت هخامنشیان استفاده از تقویم فرس قدیم مرسوم بوده است. طبق کتیبه های موجود در کوه بستون و سایر کتیبه ها مشخص شده است که در زمان داریوش یک سری تغییرات در تقویم اعمل شده است و این حاکی از آن است ایرانیان باستان از تغییرات فصل و سال اطلاع داشتند.

در این بخش از مقاله به نحوه نام گذاری ماه ها در تقویم باستانی ایران میپردازیم. هماطنور که مشاهده میکنید اکثر ماه ها را بر اساس نوع فعالیت در ماه یا فصل مورد نظر نامگذرای کرده اند. برای مثال ماه خرداد را به ماه سیر چیدن نام گذاردند. چرا که در گذشته کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار بود بنابراین منطقی بود که اسم هر ماه را بر اسا فصل برداشت یک محصول خاص نام گذاری کنند.

• ادوکن ئیش = فروردین = زمان کندن جوی

• ثور واهر= ارویبهشت = بهار پرغرور

• تائی گرچی = خرداد = سیرچیدن

• گرم پد = تیر= پای گرم

• درن باجی = مرداد = جاودانگی

• کاریاشیا = شهریور

• بایگا دئیس = مهر = ماه پرستش خداوند

• ورگزن = آبان

• اثری یادی = آذر = ماه پرستش آتش

• آنامک = دی = خدای بی نام

پس از دوران پادشاهی داریوش در ایران به مرور استفاده تقویم باستانی ایران به نام مزدیسا رواج پیدا کرد. در این دوران استفاده از نام خدایان زرتشتی جایگیزین ماه های دوران هخامنشیان شد. اینجا میبینید که دین به مرور خود را در کشور داری و نام گذاری ماه های سال جای داده است. به همین دلیل است که به این نوع تقویم تقویم مزدیسا یا زرتشت میگویند. در همین راستا نام هر ماه از سال را به نام یک فرشته نامگذاری کرده اند. در دوران زردشت هر روز به پنج قسمت یا وقت تقسیم میشد. نام این پنج وقت به شرح زیر است: وانگاه، ربیتونیگاه، ازیرنیگاه، اویسروتریمگاه و اشهینگاه. در فرهنگ اوستا و پهلوی از کلمه هاتر یا هاسر یه جای کلمه ساعت استفاده میشد. به طوری که در آن دوران یک هاسر چیزی معادل 1 ساعت و 12 دقیقه بود.

در این بخش از مقاله به نام گذاری ماه های تقویم باستانی ایران در دوران زرشت میپردازیم. همانطور که گفته شد ماه های سال در این دوران بر اساس نام ایزدان زرتشتی نام گذاری میشد:

• فروهرا یا فره وشی = فروردین

• اش وهست = اردیبهشت

• هورتات = خرداد

• تشتری = تیر

• امرتات = مرداد

• خشتر وئیریه = شهریور

• میتر = مهر

• آناهیتا یا آبها = آبان

• دئنا یا دئور = دی

• وهومنه یا وهمن = بهمن

• اسپنت یا سفندارمذ = اسفند

همانطور که گفته شد زرتشیان برای هرروز از سال هم یک نام را در نظر میگرفتند. حال اگر روزی از سال که نام ماه و روز برابر میشد آن روز را جشن میگرفتند.

در این بخش به جشن های مختلف در تقویم باستانی ایران میپردازیم:

• روز 19ام از ماه فروردین را جشن فروردینگان مینامیدند.

• روی 3ام از ماه اردیبهشت را جشن اردیبهشتگان مینامیدند.

• روز 6م از ماه خرداد را جشن خردادگان مینامیدند.

• روز 13ام از ماه تیر را جشن تیرگام مینامیدند.

• روز 7ام از ماه مرداد را جشن امردادگان مینامیدند.

• روز 4ام از ماه شهریور را جشن شهریورگان مینامیدند.

• روز 16ام از ماه هر را جشن مهرگان مینامیدند.

• روز 10 ام از ماه آبان را جشن آبانگان میمنامیدند.

• نخستین روز هر ماه را جشن هرمز مینامیدند.

• روز 5ام از ماه اسفند را جشن سپندار مینامیدند.

به امید روزی که هر یک از ما ایرانیان به طور کامل با تاریخ و تمدن کشورمان آشنا شویم و به این تاریخ و تمدن غنی خود افتخار نماییم. امید است این مطالب از وبسایت سررسید جوپنزا برای شما عزیزان مفید بوده باشد.